ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ ΓΙΑ ΤΗΝ 68η ΕΠΕΤΕΙΟ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗ
2 Φεβρουαρίου 1950.
Ο πρύτανης του Πανεπιστημίου του Μονάχου αναγγέλλει στον πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών ότι: «το πνεύμα του διασήμου Έλληνος μαθηματικού Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή επέταξεν εις τους αιθέρας».
Η βιογράφος και βαφτιστήρα του κ. Δέσποινα Βλαχοστεργίου Βασβατέκη γράφει για τον θάνατό του: «τάφηκε στις 6 Φεβρουαρίου στο νεκροταφείο Waldfriedhof του Μονάχου δίπλα στην αγαπημένη του Ευφροσύνη. Στην τελευταία του κατοικία τον συνόδευσαν όλοι οι καθηγητές των Πανεπιστημίων της Γερμανίας, εκπρόσωποι της Βαυαρικής Κυβέρνησης, πλήθος επιστημόνων ξένων και ομογενών. Τον έκλαψε ο πνευματικός κόσμος δύο λαών, του Ελληνικού και του Γερμανικού που τον θεωρούσαν ως τον καλύτερο εκπρόσωπό τους. Ο μαθηματικός κόσμος έχασε έναν από τους άριστους. Πένθος κατέλαβε όλους όσους είχαν πιο στενή επαφή μαζί του και γνώρισαν τη γεμάτη αρμονία προσωπικότητά του. Όλους όσους γνώρισαν την πολυμέρεια των ενδιαφερόντων του, τα οποία ήταν πολύπλευρα. Μπορούσε να συζητά με το βυζαντινολόγο για τη μεσαιωνική ιστορία της Ελληνικής του πατρίδας, ή μπορούσε να διηγείται σελίδες από τη γαλλική ιστορία, είτε της εποχής των Βουρβώνων, είτε εκ των Ναπολεοντείων χρόνων. Με ορισμένες εποχές ήταν απόλυτα εξοικειωμένος, σαν να τις είχε ζήσει, η δε κλασσική αρχαιότητα δεν αποτελούσε εξαίρεση. Στα γεγονότα του παρόντος έπαιρνε πάντα ενεργό μέρος. Η ιστορία ήταν γι’ αυτόν δάσκαλος που του μάθαινε να κατανοεί τα όσα συνέβαιναν στις μέρες του».
Στην κηδεία του ο σπουδαίος μαθηματικός Heinrich Franz Friedrich Tietze είπε «Ότε εστάθημεν την 6ην Φεβρουαρίου 1950 εμπρός εις τον τάφον του, εδώκαμε αποχαιρετισμόν εις μίαν τελείαν προσωπικότητα. Είς πάσαν έκθεσιν περί ενός σοφού, προσήκει ο χαρακτηρισμός της ειδικής δραστηριότητός του αφ’ ενός και αφ΄ ετέρου ένα σκιαγράφημα της εσωτερικής βιοτικής του πορείας. Δι’ όλους εκείνους, οι οποίοι γνώρισαν τον Καραθεοδωρή και για να ολοκληρωθεί η εικόνα του, απαιτείται και μια ακόμη πλευρά της υποστάσεώς του. Ασφαλώς λόγω των πνευματικών του ικανοτήτων και ένεκα των επιτεύξεών του, τον εσοβόμεθα και τον εθαυμάζομεν. Εν τούτοις, εις πάντα ταύτα προσετίθετο και κάτι ακόμη, δια το οποίον τον περιεβάλλομεν με εκτίμησιν και με αγάπην: Ήτο ο ιδεαλισμός με τον οποίο έθετε εαυτόν εις την υπηρεσίαν του Δικαίου και της Αλήθειας, ήτο η θέρμη της καρδιάς του, η θέτουσα ημάς υπό την μαγείαν της ακτινοβολίας του. Από τον ιδεαλισμόν αυτόν, άλλωστε ενεφορείτο και η δράσις του εις την επιστήμην».
Ένας άλλος φίλος του και σπουδαίος μαθηματικός ο Erhard Schmidt μεταξύ άλλων είπε: «… ο μαθηματικός κόσμος απώλεσε μετ’ αυτού ένα των εξοχωτάτων διαμορφωτών του, ο κύκλος δράσεως της Γερμανικής επιστήμης μία των άγαν τετιμημένων προσωπικοτήτων, και εγώ, εάν επιτρέπεται να ομιλήσω και δια τον εαυτό μου, τον καλλίτερον φίλον μου. Όσο για το έργο του θέλω να πω ότι χάρη στις βαθιές και εκτεταμένες εργασίες του περί του λογισμού των μεταβολών και των γειτονικών περιοχών αυτού, οι οποίες αναπτύχθηκαν στο ομώνυμο έργο του πάνω στο αντικείμενο αυτό, ο Καραθεοδωρή μπόρεσε να εισχωρήσει και στη γεωμετρική οπτική, της οποίας λαμπρό αποδεικτικό βάθρο αποτελεί η θεωρία του για το κατοπτρικό τηλεσκόπιο του Β. Schmidt, η οποία είναι ακόμα και αριθμητικώς άρτια.
Εδώ πρέπει να σκεφθούμε και τη συμβολή στη θεωρητική φυσική, τόσο γόνιμη για την αποσαφήνιση των λογικών θεμελιωδών βάσεων, την οποία προσέφερε ο Καραθεοδωρή με τις εργασίες του για τις θεμελιώδεις βάσεις της θερμοδυναμικής και την αξιωματική της ειδικής θεωρίας της σχετικότητας. Επίσης, πρέπει να θυμηθούμε και την ανυπέρβλητη σε διαύγεια και απλότητα απόδειξή του, για το θεώρημα της επανόδου του Poincare».
Η ΑΝΑΓΓΕΛΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ
Ο θάνατός του ανηγγέλθη επίσημα στην ολομέλεια της Ακαδημίας Αθηνών κατά τη συνεδρίαση της 23ης Φεβρουαρίου 1950, από τον πρόεδρο της Ακαδημίας Αναστάσιο Ορλάνδο. Σ’ αυτήν μίλησαν οι ακαδημαϊκοί Κωνσταντίνος Μαλτέζος, Παναγιώτης Ζερβός, Ιωάννης Καλιτσουνάκης και Γεώργιος Ιωακείμογλου.
Αναγγέλλοντας το θάνατό του ο πρόεδρος θα πει: «Μια εξέχουσα φυσιογνωμία της διεθνούς επιστήμης εξέλιπε. Υπήρξε φωτεινή διάνοια, η οποία δόξασε το Ελληνικό όνομα στο εξωτερικό διά της διδασκαλίας του και δια των περισπούδαστων συγγραμμάτων του και δια της δράσεως του. Η Ακαδημία Αθηνών θρηνεί την απώλεια όχι μόνον του μεγάλου επιστήμονος και τακτικού μέλους της, αλλά και του ανωτέρου ανθρώπου και του θερμού πατριώτου …».
Ο Ακαδημαϊκός Κωνσταντίνος Μαλτέζος θα προσθέσει: « Αρκούμαι μόνο να υπομνήσω, ότι αι εργασίαι του τον ανέδειξαν έναν των εξοχωτέρων μαθηματικών του κόσμου. Υπήρξε ο διασημότερος Έλλην μαθηματικός του λήγοντος ημίσεως του εικοστού αιώνος, των παλαιοτέρων Ελλήνων διεθνούς φήμης, μαθηματικών ανηκόντων εις τον δέκατον ένατον αιώνα …».
Εν συνεχεία ο ακαδημαϊκός Παναγιώτης Ζερβός είπε: «Με τις εργασίες του έδωσε νέες μεθόδους ερεύνης στην επιστήμη, άνοιξε νέους δρόμους οι οποίοι οδηγούν σε νέα ουσιώδη προβλήματα, κι έτσι προσέφερε μεγάλες υπηρεσίες στην επιστήμη. Τα θεωρήματά του διακρίνονται για τη γενικότητά τους και για την έξοχη δημιουργική δύναμή τους. Διά των θεωρημάτων του προέκυψαν πηγές δημιουργίας νέων θεωριών.
Οι μεγάλοι επιστήμονες ανήκουν εις την ανθρωπότητα. Εάν έχομεν το δικαίωμα οι Έλληνες να διεκδικήσομεν τον Καραθεοδωρή, τότε δυνάμεθα να χαράξωμεν επί του τάφου του: Ενθάδε κείται τοις ρήμασι προγόνων πειθόμενος».
Ο ακαδημαϊκός Ιωάννης Καλιτσουνάκης μεταξύ άλλων είπε τα ακόλουθα: «…Η απώλεια του Κ. Καραθεοδωρή είναι απώλεια για την Ελλάδα και για τη διεθνή επιστήμη. Την Ελλάδα τίμησε στο εξωτερικό κατά τη μακροχρόνια παραμονή του, την τίμησε ως άνθρωπος πολιτισμένος, ως επιστήμονας και ως Έλληνας πατριώτης».
Ο μαθητής και συνεργάτης του καθηγητής Νικ. Κρητικός γράφει μεταξύ άλλων για το δάσκαλό του στο περιοδικό Παιδεία και Ζωή: «Από τη σαραντάχρονη γονιμότατη διδασκαλία, που αγκάλιασε τα πιο ποικίλα θέματα των Μαθηματικών, μας έμειναν ευτυχώς αρκετά μνημεία, για να συνεχιστεί και μετά το θάνατο του δασκάλου η ωφέλιμη επίδρασή της στους νέους που σπουδάζουν Φυσικομαθηματικά. Εκείνο όμως που δυστυχώς θα τους λείψει και που δεχτήκαμε εμείς οι παλαιότεροι, πιο καλότυχοι μαθητές του, είναι η θερμή ανθρώπινη ακτινοβολία του. Γιατί ο Καραθεοδωρή δεν ήταν μόνον μεγάλος μαθηματικός, αλλά και εξαιρετικός άνθρωπος. Χαρίσματα της φύσεως, οικογενειακή παράδοση, καλλιέργεια και πλούσια πείρα από τη ζωή, συνέθεταν μια αληθινά γοητευτική και επιβλητική προσωπικότητα. Η κουβέντα του είχε ένα επικό στοιχείο προσιτό σ’ όλους και θελκτικό, και διά μέσου της ένοιωθε καθένας μια άδολη, ευαίσθητη, πάντα νέα ψυχή, που τίποτα ανθρώπινο δεν της ήταν ξένο…»
Ο ακαδημαϊκός και φίλος του Γιώργος Ιωακείμογλου θα εκφωνήσει για τον εκλιπόντα αδάμαντα της επιστήμης: «Ό,τι παρήλθε, πέρασε και δε ξαναγυρίζει. Μ’ αν είχε λάμψη δυνατή, και πάλι θα φωτίζη».